Postawa asertywna to umiejętność, która pozwala chronić własne sprawy w sposób bezpośredni, stanowczy i uczciwy, a jednocześnie respektujący uczucia, postawy, życzenia, opinie i prawa innych osób. Asertywność to sposób wyrażania opinii, krytyki, potrzeb, życzeń bez poczucia winy, umiejętność odmawiania w sposób nie uległy i nie raniący innych, umiejętność przyjmowania krytyki, ocen i pochwał, autentyczność, elastyczność zachowania, świadomość swoich mocnych i słabych stron, wrażliwość na innych ludzi, stanowczość.
Człowiek zachowujący się asertywnie potrafi ujawniać różne uczucia - zarówno te przyjemne jak i nieprzyjemne (gniew, strach, zaangażowanie, nadzieję, rozpacz, radość, oburzenie, złość, sympatię, zakłopotanie, entuzjazm itd.) w sposób, który nie narusza innych osób.
Tą bardzo szczegółową definicję można również przedstawić nieco krócej jako umiejętność otwartego i bezpośredniego wyrażania swoich myśli, uczuć, przekonań lub pragnień w sposób respektujący uczucia, poglądy i opinie drugiego człowieka.
Jak to zrobić? Oprócz wiedzy o prawach asertywnych warto poznać sposób komunikacji, który może ułatwić postawę asertywną. Jeżeli wybierasz asertywną odmowę - możesz korzystać z poniższego schematu.
Asertywna odmowa składa się z trzech elementów:
- ze słowa „nie”;
- z jasnego i konkretnego określenia czynności, której nie chcesz wykonać;
- z krótkiego i prawdziwego uzasadnienia odmowy.
Na przykład w sytuacji, gdy kolega chce zaplanować wspólny wypad na ten weekend. Lubisz go i chętnie byś z nim pojechał/ pojechała, ale w tym czasie masz zaplanowane ważne dla Ciebie spotkanie, odpowiedź może brzmieć:
- nie
- nie, nie pojadę z tobą tym razem
- mam zaplanowane w tym czasie ważne dla mnie spotkanie z ojcem (prawdziwy powód) nie pojadę
Ważnym elementem asertywnej odmowy jest udzielenie krótkiego wyjaśnienia, dlaczego czegoś nie zrobisz, ale bez tłumaczenia się.
Użycie na początku Twojej wypowiedzi słowa „nie” i dalej „nie zrobię tego bo…” pokazuje drugiej osobie, że podjąłeś już decyzję i że jest to Twoja decyzja, podczas gdy zwrot „nie mogę” zakłada, że ktoś Ci zabrania ( z tym zwykle da się coś zrobić) albo zwalasz winę na rozmówcę: „mogłeś powiedzieć mi wcześniej…”. Innym - dość często stosowanym - sposobem radzenia sobie przez ludzi z sytuacją, na którą nie chcą się zgodzić jest odmawianie przy pomocy „przepraszam, ale…”. Używając takiego sformułowania sugerujesz, że odmawiając robisz coś złego, jesteś nie w porządku i dlatego musisz przepraszać. Ludzie najczęściej zastępują „nie” słowem „przepraszam, przykro mi…” ponieważ obawiają się kogoś zranić albo obawiają się komuś narazić. Efekt jest najczęściej zupełnie odwrotny. Osoba, którą żarliwie przepraszamy z dużym prawdopodobieństwem uzna, że pewnie jest za co ją przepraszać i może to nawet wywołać jej pretensje.
To, co mówi człowiek, kiedy zachowuje się asertywnie jest:
- bezpośrednie
- stanowcze
- uczciwe
- nie zawiera treści nastawionych na skrzywdzenie drugiej osoby
Zwroty wyrażające postawę asertywną (z odpowiednią intonacją i językiem ciała) to na przykład: nie życzę sobie, nie potrzebuję tego, nie zgadzam się na to, czuję się wytrącony/ wytrącona z równowagi, mam inne zdanie na ten temat, masz rację, ale nie pozwolę traktować się w ten sposób, zaskoczyłeś mnie i muszę się zastanowić, niestety muszę ci odmówić, bo już raz mnie zawiodłeś, proszę zrozum, że nie mogę tego od ciebie przyjąć, uważam, że to jednak nie jest dobre wyjście.
Osoba asertywna to taka, która wierzy w siebie, ale nie zarozumiała. Jej pewność siebie jest oparta na przekonaniu, że poradzi sobie nawet w trudnej sytuacji, a jeśli nawet nie, daje sobie prawo do popełniania błędów. Traktuje siebie z życzliwością, nie wstydzi się siebie i nie udaje kogoś innego. Stanowczo nie pozwala innym na naruszanie swojej godności osobistej.
Osoba zachowująca się w sposób asertywny swobodnie ujawnia innym siebie, swoje myśli, uczucia, pragnienia. Czyni to w sposób uczciwy, bezpośredni, śmiało, bez lęku. Jest aktywnie nastawiona do życia, nie czeka na cud, akceptuje swoje ograniczenia, niezależnie od tego, czy w danej sytuacji jej się odnieść sukces, czy też nie. Pozwala sobie na błędy i potknięcia, dostrzegając jednocześnie swoje sukcesy i mocne strony. Gdy jest w centrum zainteresowania potrafi działać bez niszczącego lęku.
Jeżeli zdecydujesz się na próbę przyjęcia asertywnej postawy zyskujesz w kontaktach z innymi:
- Odwagę zachowania własnej indywidualności
- Przyznajesz się do błędów i pomyłek we własnym postępowaniu
- Budujesz w sobie tolerancję wobec indywidualnych reakcji innych ludzi
- Stajesz się wolny od perfekcjonistycznego oceniania zachowania własnego oraz innych ludzi
- Krytycznie odnosisz się do pochwał, akceptujesz życie, aprobujesz wszystko co odbiega od jego schematów
- Zachowujesz właściwy dystans odnośnie narzucanych Ci norm społecznych
Twoim prawem jest również możliwość zachowania nie asertywnego.
Zarówno decyzja na „tak” i na „nie” łączy się z wzięciem odpowiedzialności za to, co może się potem wydarzyć. Jest to jednak możliwe tylko wówczas, kiedy masz przekonanie, że Twoje potrzeby są równie ważne jak potrzeby innych. Tylko świadomość tego, czego naprawdę chcesz i tego, czego sobie zdecydowanie nie życzysz, pozwala Ci zdecydować, co naprawdę chcesz zrobić.
