Psychoterapeutą może nazwać siebie każda osoba, która zdecyduje się otworzyć działalność zapisaną w PKD pod numerem 86.90.E Pozostała działalność w zakresie opieki zdrowotnej, gdzie indziej niesklasyfikowana. Nie ma sposobu weryfikacji jej edukacji, doświadczenia oraz formalnych i etycznych sposobów postępowania z klientem. Z raportu z badań nad sytuacją psychoterapeutów w Polsce (Suszek i in., 2017) wynika, że niespełna połowa terapeutów świadczących usługi psychoterapeutyczne posiada certyfikat. Pytanie kim jest „dobry psychoterapeuta” jest wobec tego faktu niezwykle uzasadnione.
Uzyskanie uprawnień do bycia psychoterapeutą odbywa się w drodze czteroletniego, podyplomowego szkolenia z psychoterapii w wybranym nurcie lub nurtach. Są psychoterapeuci, którzy podejmują szkolenie nie tylko w jednym nurcie - psychodynamicznym, psychoanalitycznym, behawioralno-poznawczym lub humanistycznym (Gestalt, humanistyczno–doświadczeniowym).Szkolenie obejmuje setki godzin zajęć teoretycznych i praktycznych, oraz pracę pod superwizją. Szkolenie kończy się egzaminem, złożeniem pracy opisującej przypadek, realizacją kilkuset godzin stażu klinicznego. Nie wszystkie szkoły stawiają jako warunek uzyskania uprawnień odbycie psychoterapii własnej. Z mojej perspektywy - praktykującej od kilkunastu lat psychotearpeutki - jest to warunek konieczny. Jesteśmy jak góry lodowe zespolone ze swoją ukrytą, nieświadomą częścią. Każdy z nas, psychoterapeuta także. Jesli psychoterapeuta zejdzie z Tobą głębiej, tam, dokąd nigdy nie dotarłeś, zeby badac siły, któe Tobą kierują, Twoje schematy emocjonalno poznawcze powstałe w czasie twojgo życia na tle twojej historii, zobaczy tam takżę swoją niewidoczną część. Jesli jej nie zna, nie rozumie, wypiera ją lub jej zaprzecza, jeśli ona go przestraszy, przestanie być uważny na Ciebie i zajmie się sobą. Wtedy możesz poczuć się opuszczony, niezrozumiany, a czasem nawet zaatakowany, bo w kontakcie z Tobą odsłoniła się nieprzepracowana część psychoterapeuty. Szkolenia akredytowane przez Polskie Towarzystwa Psychoanalityczne, Psychoterapii Gestalt, Terapii Poznawczo-Behawioralnej, Polskie Towarzystwo Psychiatryczne czy Psychologiczne są gwarancją jakości programu szkoleń i dbałości o rozwój psychoterapety. Nie wszystkie szkoły psychoterapii, których powstało wiele, mają rekomendację powyższych organizacji.
Dobry psychoterapeuta poinformuje Cię o swoich kwalifikacjach lub odeśle do miejsca, gdzie możesz je sprawdzić. Nie jest to wiedza tajemna. Powierzasz psychoterapeucie siebie na długi czas, masz prawo o to zapytać.
Czy liczy się doświadczenie psychoterapeuty? I tak, i nie. Dobry psychoterapeuta korzysta z superwizji po skończeniu szkolenia, podnosi swoje kwalifikacje uczestnicząc w specjalistycznych warsztatach i treningach, ponieważ ten zawód wiąże się z ciągłym rozwojem. Psychoterapeuci zwykle na swoich stronach internetowych zamieszczają informacje nie tylko o swoich kwalifikacjach, ale także odbytych szkoleniach. Psychoterapeuci w trakcie szkolenia zaczynają pracę, którą mogą superwizować w ramach swojej szkoły nie mając dyplomu ukończenia. To część procesu szkoleniowego. Zacytuję jednego z moich nauczycieli psychoterapii - pacjent zajdzie w psychoterapii tak daleko, jak daleko będzie miał odwagę dojść z nim psychoterapeuta. Odwagę, bo nie oznacza to, że ma te doświadczenia, które ma klient. Odwagę do wejścia w świat klienta i towarzyszenia mu w zmianie tak długo, jak to będzie potrzebne.
Dobry psychoterapeuta określi z Tobą ramy kontaktu. Poświęci kilka sesji na nazwanie problemu i zawarcie kontraktu obejmującego cel psychoterapii, czas trwania i częstotliwość spotkań (najczęściej 50 minut raz w tygodniu), koszt sesji, warunki płatności, sposób odwoływania spotkania. W razie potrzeby możecie wspólnie rekontraktować cel psychoterapii, co jest naturalną praktyką, bo psychoterapia jest żywym procesem.
Dobry psychoterapeuta nie zaproponuje Ci zwracania się po imieniu, ponieważ wie, że relacja psychoterapeutyczna nie jest symetryczna i dla dobra procesu terapeutycznego taka powinna pozostać. Nie będzie pracował z osobami z Tobą spokrewnionymi, Twoimi znajomymi lub swoimi znajomymi dla zachowania czystości relacji poza sytuacjami, które mogą tego wymagać po omówieniu tego z Tobą. Czym innym jest praca systemowa z rodziną lub terapia par, czym innym psychoterapia indywidualna.
Proces psychoterapeutyczny to wypadkowa zaangażowania pacjenta i terapeuty. Sojusz terapeutyczny i subiektywne poczucie dopasowania w relacji klient - terapeuta są podstawą leczącej relacji. Nie ma dowodów na to, żeby któryś z nurtów psychoterapii był skuteczniejszy, choć nie wszystkie są skuteczne przy określonych objawach. Na przykład terapia poznawczo-behawioralna najlepiej sprawdza się w leczeniu zaburzeń lękowo–depresyjnych, fobii, lęków napadowych, w pracy z osobami chorymi psychicznie.
Dobry terapeuta poinformuje Cię, jeśli z jakiegoś powodu nie będzie mógł z Tobą pracować. Odmówi, jeśli uzna, że twoje oczekiwania są nierealistyczne lub wręcz szkodliwe. To bardzo uczciwe podejście w sytuacji utknięcia w terapii, w sytuacji kryzysu osobistego lub zdrowotnego terapeuty, braku kompetencji lub innych osobistych przyczyn stojących na przeszkodzie bycia z Tobą w pełnym kontakcie terapeutycznym. Zasugeruje inną formę terapii, poleci specjalistę, konsultację psychiatryczną, nie pozostawi Cię bez perspektywy dalszego wsparcia.
Nadużyciem wobec klienta może być brak szacunku, niska wrażliwość na jego problemy, naruszanie granic, ujawnianie zbyt wiele o sobie, czy koncentrowanie się na kwestiach, które nie są związane z celem psychoterapii.
Psychoterapeuta ma obowiązek powstrzymać się od zachowań sugerujących uprzedzenia rasowe, religijne, narodowościowe, dotyczące wieku i orientacji seksualnych pacjenta, zarówno w toku terapii jak i w swoim życiu zawodowym. Dobry psychoterapeuta działa w najlepszym interesie klienta i pomaga mu w odnajdywaniu dróg i sposobów działania w swoim najlepszym interesie.
Dobry terapeuta zadba o łagodną separację związaną z końcem terapii. Klient może nie do końca godzić się z myślą o utracie terapeuty. Zdarza się, że pod koniec terapii nawracają objawy, a stan psychiczny klienta pogarsza się. Mogą się pojawiać różnorakie obawy pacjenta o funkcjonowanie bez wsparcia terapeuty - dobry terapeuta omówi z tobą twoje uczucia i wyjaśni mechanizmy.
Szukając dobrego terapeuty zrób wywiad, opinie w Internecie czasem nie są wiarygodne i bywają powierzchowne. Umów się na konsultację, w czasie której poznasz tę osobę i – bardzo ważne – nie obawiaj się zakończenia współpracy psychoterapeutą, który nie spełnia twoich oczekiwań. To jest Twoje życie, Twoja praca, Twój czas i pieniądze.
